Yeniden kurgulandığı için yazara inanılmaz bir özgürlük alanı tanıyan “fanfiction”ı kimileri çalıntı kimileri esinlenme olarak nitelese de aslında özgün yaratıcılığa kapı açtığını söylemek mümkün.
Jane Eyre’da yer alan ve literatüre geçen “tavan arasındaki deli kadın figürü” Bertha Mason
Okuduğunuz kitabı çok seviyorsunuz. Yazarın yarattığı evrene hemen adapte oldunuz, hikaye sizi inanılmaz sardı, her şey harika… Ama o da ne? Hem bir an önce diğer olayı öğrenmek istediğiniz, hem bitmesin diye okumaya kıyamadığınız güzelim kitabınız nihayetinde sona erdi. Kitap sona erdi de bakalım sizin kafanızda da bitti mi? Günlerce kitabı ve karakterlerini içinizde yaşatmaya devam ettiniz. Acaba hikaye farklı şekilde yazılsa nasıl olurdu diye kafa yordunuz. İşte, aslında edebiyat dünyasında oldukça eski bir kavram olan “fanfiction”a ucundan kıyısından bulaşmış oldunuz. Okudukları eserlerden fazlasıyla etkilenen hayran kitlesinin, aynı öyküyü farklı bir kurguyla devam ettirip bunu yazıya dökmesi için kullanılan bu terim, başkasının kurduğu bir evrende, başkasının karakterlerini yaşatmak olarak da açıklanabilir.
Yani fanfiction’a, belirli bir sanatçıyla özdeşleşmiş bir şarkının başka biri tarafından cover’lanması da diyebiliriz. Sevilen bir evrenin farklı versiyonlarını okumak ya da sırf o hikayeye bir kere daha dahil olmak isteyenlerin sayısı hiç de az olmadığı için bugün birçok klasikleşmiş eserin hayranları tarafından yeniden kurgulanmış versiyonlarını bulmak mümkün. Özellikle internet aleminde derya deniz diyebileceğimiz zenginlikte bir fanfiction içeriği bulunuyor. Yazılan bu eserlerden bazıları “tutuyor” ve kitap olarak da basılıp raflarda yerini alıyor.
Fanfiction türünde eserler daha çok kısa öykü türünde üretiliyor. Şiir, oyun gibi türlerde de karşımıza çıkan fanfiction’ın Alice Harikalar Diyarında’da olduğu gibi masal kurmacaları da bulunuyor.
İllüstrasyonlar (Aşk ve Gurur ve Zombiler): Gülşah Dengiz
Yazarlar ne diyor?
Buraya kadar her şey güzel. Peki ya farklı şekilde kurgulanan orijinal eserlerin yazarları ne diyor duruma? Bu konuda yazarlar çeşitli görüşlere bölünmüş durumda. Kimi Anne Rice gibi bunun “basbayağı hırsızlık!” olduğunu iddia ederek, kendi eserlerine bulaşılmaması konusunda hayranlarını uyarıyor. J.K. Rowling, Joss Whedon, Clamp gibi bir grup yazar-çizer de aksine fanfiction’ları destekliyor ve kendi eserlerinin de farklı versiyonlarının kurgulanması için hayranlarını teşvik ediyor.
Fanfiction’ın hâlihazırda telif hakkı anlamında yasal bir yaptırımı yok. Zaten hayranlar da sevdikleri eserleri yeniden kurgularken sadece eğlence amacı güdüyorlar ve para kazanmıyorlar. Elizabeth Bennet’i 19. yy. İngiliz kırsallarında bir zombi avcısı olarak mücadele ederken görmek veya Sihir Bakanı olmuş bir Hermione Granger’ı okumak… Belki bir gün C. de aradığı huzuru bulacak. Böyle görkemli bir yaratıcılığı kanunen yasaklamak acımasız olmaz mıydı?
İllüstrasyonlar (Aşk ve Gurur ve Zombiler): Gülşah Dengiz
Gözümüze çarpan fanfiction eserler
– Harry Potter and Cursed Child – kaynağı: Harry Potter serisi
Harry Potter serisi fanfiction dünyasının adeta can suyu. Yazarın vaktinde yarattığı o geniş evren hala o kadar çok gizemli unsur barındırıyor ki, hayranları yüzbinlerce yeni metinle bu açığı kapatmaya çalışıyorlar. Ama söz konusu kitabın bu akıma uyup uymadığını söylemek biraz güç. Çünkü Jack Thorne tarafından yazılan bu tiyatro oyunu, sonra Thorne’a katılan J.K. Rowling ve John Tiffany tarafından kitaplaştırıldı.
– Aşk ve Gurur ve Zombiler – kaynağı: Aşk ve Gurur
1800’lü yıllar İngiltere’sindeki hayatları anlatan Jane Austen, Aşk ve Gurur’u bu halde görse bir tazminat davası açardı herhalde. En azından Aşk ve Gurur ve Zombiler’in yazarı Seth Grahame-Smith böyle düşünüyor. Vampir-zombi-cadı hikayelerinin sosuna bulanmış bu fanfiction, 2016’da sinema perdesinde de kendine yer buldu.
– Madonna’nın Son Hayali – kaynağı: Kürk Mantolu Madonna
Orijinal eser “Kahve ve Kürk Mantolu Madonna kitabıyla fotoğraf çekip sosyal medyada paylaşmak” geyiklerine sıkça konu oluyor. Söz konusu fanfiction’ın yazarı Doğan Akhanlı eserini, Sabahattin Ali’nin ölü bulunan bedeninin yanındaki not defterinde yazan “Maria Puder öyle ölmedi” cümlesinden yola çıkarak kurguluyor.
– Geniş Geniş Bir Deniz – kaynağı: Jane Eyre
Gotik İngiliz klasiği Jane Eyre, ilk feminist romanlardan biri olma özelliğini de taşıyor. Jean Rhys de, kitaptaki şatoda kilitli tutulan akıl hastası kadının öyküsüne odaklandığı eseriyle, öncülüne paralel olarak, toplumda yıllarca erkekler tarafından bastırılan kadın figürünü detaylı olarak inceliyor ve alışılmış değer yargılarını sorguluyor.
– 60 Yıl Sonra – kaynağı: Çavdar Tarlasında Çocuklar
Orijinal kitabın yazarı J.D. Salinger tarafından telif hakkı davası açılan J.D. California’nın (evet, isminden de esinlenmiş) 60 Yıl Sonra kitabıyla okurların beklentisini karşıladığını söylemek güç. Sosyal medyada çoğu kişi, öyküde Holden Caulfield’i göremediğini belirtti.
– Fifty Shades of Grey – kaynağı: Twilight
E. L. James’in, vampir temalı gençlik romansı Twilight’ın fanfiction’ı olarak yazdığı bu kitap, orijinalini geçerek kendi kitlesini oluşturdu. Erotik kitap; evli ama umutsuz çiftlerin evliliklerini kurtardığı, ilişkilere heyecan kattığı söylentileriyle, yolunu daha muhafazakar ilerleyen Twilight’tan ayırıp başka bir rota çizdi.
Akım zamanla kendi terimlerini de oluşturdu
Fandom: Bir eserin hayranlarının veya içeriğinin oluşturduğu topluluk. Örneğin Harry Potter Fandomu veya Buffy the Vampire Slayer Fandomu.
Canon: Hikayenin orijinalindeki resmi bilgilere verilen isim.
AU: ”Alternative Universe” yani alternatif evren anlamına gelir. Eserdeki karakterler olduğu gibi alınarak farklı bir evrene oturtulur. Mesela Harry Potter’ın avukat olduğu veya Spike’ın insan, Buffy’nin öğrenci olduğu hikâyeler. Genelde fandoma yeni başlamış yazarlar için karakterleri tanımak veya kendini denemek adına uygulanır.
One-Shot: Tek bölümlük kısa hikayeler.
Crossover: İki farklı dünyanın birleştirildiği hikâyelere denir. Mesela Harry Potter ve Merlin fandomlarının tek bir hikayede birleşmesi.
Fanon: Eser sahibinin kabul etmediği fakat hayranların inandığı uydurma gerçeklerin kullanıldığı hikâyelerdir.
OOC: ”Out of Canon” veya “Out of Character” karakter dışı anlamına gelir. Bu ibare olduğunda karakterler kendine uymayan veya Canon olarak kabul edilmeyen davranışlarda bulunur.
Baş Harfler: Eserin veya karakterlerinin baş harflerinin kullanılması. Fanfiction’larda sık sık kullanılmaktadır. Örneğin HP (Harry Potter), BTVS (Buffy the Vampire Slayer), SS (Severus Snape) gibi…
Beta: Editör. Daha çok uzun soluklu yazarların uğraştığı bir şey, yazıları eşleri, arkadaşları ya da komünitedeki diğer yazarlar arasından gönüllü olanlarca gözden geçiriliyor.
Seq: Sequel, devam hikayesi.
O.c: Hikayede yer almayan, yazar tarafından icat edilmiş karakterler.
Cookies: Genelde yorum yapanların veya yazarların sorularına doğru cevap verenlerin istekleri üzerine, onlar için özel olarak yazılan hikayeler.
Smut: Cinsel içeriğin hikâyenin konusunu oluşturduğu hikâyeler.
Ship: Romantik anlamda çiftleri belirtir. Çiftler isimler birleştirilerek kullanılabilir. Mesela Dramione veya Spuffy. İsimlerin arasına konulan slash işareti de çiftleri belirtir. Draco/Hermione veya Spike/Buffy.
Slash: Eşcinsel öğelerin bulunduğu hikâyeler.
Het: Slash’ın tersi olarak heteroseksüel ilişki anlamına gelir.
FemSlash: İki kadın karakterin ilişkisini belirtir.
Bu yazı ilk olarak JR. by Campaign Eylül 2016 sayısında yayımlandı.
